ՃՄ-41-1

ԱԲՍՏԱԿՏ

Ենթամասի Թեմաները՝  ճարտարապետության պատմության ամեն մի զարգացման ժամանակաշրջան իր ձևագոյացման առանձնահատկություններն ունի. Այնպես էլ 21-րդ դարում ձևավորվեցին նոր ձևագոյացման առանձնահատկություններ։ Տեսականուրեն վիտրուվյան տրիադային գումարվեց երկրագնդի կլիմայական փոփոխություններից փխող միջավայրային նոր պրոբլեմներ ու նրանց լուծմանը անհրաժեշտ նոր տեխնոլոգիաներ և գործիքներ ( Համակարգիչ , թվային տեխնոլոգիաներ)։  

Ինչպես ցույց են տալիս ուսումնասիրությունները,  21-րդ դարում արդեն ձևավորվել է ճարտարապետության նոր՝ ժամանակակից  զարգացման փուլ։  Ներածությամբ հիմնավորվում է ժամանակաշրջանի նախադրյալների բացահայտման ու ամրագրման արդիականությունը ։ Աշխատության  նպատակն է ժամանակաշրջանի ձևագոյացման հայեցակարգերի տարանջատումը։ Գիտական խնդիրներն են՝ գերբնակեցման հետևանքով  գոյացած  նոր բնակավայրերի  դասակարգումը, ձևավորված նոր շենքերի տեսակների ամրագրումն ու դրանց գրաֆիկական վերլուծությունն ու հայեցակարգային  բնութագրումը։ Այդ կապակցությամբ աշխատության  ուսումնասիրության կիզակետում են վերցվում  ներքոհիշյալ գիտահետազոտական միջոցառումները։

1.       Առաջին միջոցառումը  պատմատեսական տվյալների վերհանումն է։ Ընդ որում,

 որպես պատմական Ժամանակաշրջան,  դիտարկվում  են 1960-ականներից մինչև 2000 թվականների տվյալները։ Սկզբում  ուսումնասիրվում են 1960-1991 թթ.։  Հաստատագրվում է պոստմոդեռնի, դե-կոնստրուկտիվիզմի և մորֆոսիսի օրինակներով,  ճարտարապետության և արվեստների մեջ պատմականության աբստրակցիոն եղանակով անհրաժեշտ ներմուծումը։ 1990-ական թվականներին կատարվում է  գլոբալիզացիայի երևույթի բնութագրումը և տրանսպորտային համաերկրային ցանցի ռեգիոնալացումը։  Ներկայացվածը գումարվելով արդեն ձևավորված կլիմայի, կայունության, էկոլոգիայի վերափոխումներին, անհրաժեշտաբար առիթ է հանդիսանում նաև ճարտարապետության ձևաբանական վերափոխումների, կազմավորվում են ժՃ 7-8 չափորոշիչները։ Դրանք են՝ ժառանգորդության շարունակականությունը, տրանսպորտի համաերկրային ռեգիոնալացումը, պրոբլեմային ճատարապետության բազմաճյուղ զարգացումը, ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների և թվային ճարտարապետության վերելքը և այլն։

2.       Հաջորդ միջոցառումն աշխատության 2-րդ մասում  դիտարկվող  ժամանակաշրջանի 

նոր բնակավայրերի փաստագրական դասակարգումն է, ներառյալ՝ խելացի քաղաքները, զանազան տիպի մեգա  քաղաքները, երկվորյակ  քաղաքները, վերտիկալ ուրբանիզացիան և կոնուրբանիզացիան, կոսմոպոլիտան քաղաքները, մշակութային տուրիզմով հայտնի քաղաք պետությունները, մեգա ստրուկտուրալ զարգացումով քաղաքները կամ արբանյակային ստրուկտուրայով քաղաքները, Յունեսկոյի կոնվենցիոն կամ վերափոխվող  (կինետիկ) քաղաքները, մետրոպոլիս քաղաքները՝  ասիական, հյուսիս-ամերիկյան, եվրոպական տարբերակներով, ցածր եկամտով երկրնեերի քաղաքները և այլն։  Աշխատության այս մասում ուշադրությունը կենտրոնացվում է երկրագնդի վրա գերբնակչության ասպեկտների հաղթահարման  և բնակխտության համահավասարեցման վրա։

3.       Երրորդ միջոցառումը՝ ձևավորված քաղաքների  անմիջական շարունակությունն է

կազմում, որ ներառում է   քաղաքներում կառուցված  նոր  շենքերի փաստագրական ուսումնասիրությունը։  Այստեղ սկզբում ամրագրվում է ժամանակաշրջանի նոր շենքերի աղյուսակավորումը և դրանց տիպաբանական բնութագրումը։  Արդյունքում դուրս են բերվում ժամանակաշրջանին բնորոշ շենքերի տեսակները՝ Կլաստերները,  ռեգիոնալ տրանսպորտի համալիրներն ու դրանց ինֆրաստրուկտուրաները, միջազգային համագործակցության կամ տեղական մասնաճյուղերով կորպորացիոն համակառույցները, նոր՝ ստրուկտուրալ կառուցվածքով մարզադաշտերը, ռեգեներացիոն համալիրները և այլն։ 

4.       Չորրորդ միջոցառման կապակացությամբ, նախորդ միջոցառման մեջ  ներկայացված

 շենքերը ենթարկվում են գրաֆիկական վերլուծության ։ Ըստ էությունը ամեն մի ընտրված շենք բնութագրվում է  քաղաքաշինական և ծավալատարածական հատկանիշներով, պրոբլեմային ճարտարապետության  բնակլիմայական փոփոխությունների լույսի տակ բացահայտվում է նրանց   ձևագոյացման նոր դրսևորումները։

Աշխատության ընդհանուր եզրակացություններում ի մի են բերվում  վերևում կատարված ԺՃ վերլուծությունները և ներկայացվում  են որպես ճարտարպետության զարգացման մյուս ժամանակաշրջաններից տարբերվող  ձևաստեղծման  հետևյալ նոր հայեցակարգերով։

Արդյունքները՝

 1.  Լանդշաֆտաքաղաքաշինական՝  տարածքային  հայեցակարգ, ներառելով՝ 

                                ա- Կլաստերային համակարգերը, ինչպես՝ Սիլիկոնային հովիտը։

                                բ- Մեգաստրուկտուրալ ագլոմերացիաները, ինչպես՝ Մոսկվա սիթին Ռուսաստանի մայրաքաղաքի համակարգում։

                                գ-Վերտիկալ ուրբանիզացիայի նոր երկնաքերներով ներկայացող  տեսակները, ինչպես՝ կոնուրբանիզացիոն համալիրները  Նյու-Յորք և հատկապես  Մանհետնի տարածքում,   Բուրջ Խալիֆան Դուբայի կենտրոնում և այլն։

2. Միջավայրի հետ համակեցության կամ պրոբլեմային հետազոտական հայեցակարգը, որ ներառում է՝ 

                                ա- Պատմականության համակեցությունը,

բ- Միջավայրի կայուն ճարտարապետության հարցերը,

                                գ- Էկո ճարտարապետություն խնդիրները,

                                դ- Էներգակոնսերվացիայի այլընտրանքային որոնումները,

                                ե -կանաչ ճարտարապետության նոր զարգացումները և այլն։

                3. ԺՃ ծավալատարածական հայեցակարգը, ներառյալ՝

                                ա- Տրանսպորտային կամ ռեգիոնալ  շենքերի մուտքը ճարտարապետության պրակտիկա, որ գերազանցապես կատարվում են շինկազմակերպման նոր մոտեցումներով, ինչպես օրինակ  Դաքսինգ օդանավակայանը Պեկինի տարածքում կամ՝  էլ Մաքթում օդանավակայանը Դուբայում։

                                բ- Մարզական և ժամանցի ստրուկտուրալ  շենքերի տարածումը, ինչպես՝  Պեկինի թռչնի բույն Ստադիոնը և բազմաթիվ այլ օրինակները։

                                գ- Կորպորալ շենքերը, որոնք առաջին հերթին զարգացրեցին  միջազգային մասնաճյուղային համագործակցությունները, ինչպես՝ Աբու Դաբիի Լուվրը կամ Բիլբաոյի Գուգենհայմի թանգարանը,  Երևանի՝ Հայաստանի Ամերիկյան համալսարանը որպես  UCLA-ի մասնաճյուղ։

                4.  ՏՏ ( տեղեկատվական տեխնոլոգիաների)  հայեցակարգը, որ կիզակետում է վերցնում

                                ա- համակարգչային գործիքավորման զարգացումները  և BIM ծրագրային փաթեթների տարածումը։

                                բ- Նոր տեխնոլոգիաների  և  թվային ճարտարապետության վերելքը, և այլն։

Բանալի բառեր՝ ժամանակակից ճարտարապետություն, արդի ճարտարապետություն, չափորոշիչներ, քաղաքաշինություն, ճարտարապետություն, գերբնակչություն, բնակ խտություն, մեգա քաղաքներ, սետիլիտային մեգա ստրուկտուրաներ, մեգա շենքեր, երկնաքերներ, մեգա երկնաքերներ ։